พระยาตากเป็นสามัญชนเดิมชื่อสิน บิดาเป็นจีนแซ่แต้ มาจากเมืองเท่งไฮ้ มณฑลกวางตุ้ง มาได้เมียไทยชื่อนกเอี้ยง เมื่อเด็กเจ้าพระยาจักรีเคยเอาตัวนายสินไปเลี้ยง โตขึ้นได้บวชเรียนและเข้าทำราชการจนได้เป็นหลวงยกกระบัตรออกไปอยู่เมืองตาก เจ้าเมืองตากตายจึงได้เป็นพระยาตากแทน คนเรียกกันว่าพระยาตากสิน ต่อมาได้เป็นเจ้าเมืองกำแพงเพชร ยังไม่ทันรับตำแหน่งก็ลงมาอยุธยาเสียก่อนเพราะทัพพม่ายกมาจะเข้าล้อมกรุง
แม่ทัพอยุธยาเห็นพระยาตากสินเป็นขุนนางบ้านนอก จึงประมาทฝีมือใช้ให้ไปลาดตระเวนอยู่นอกกรุง พระยาตากเห็นความอ่อนแอของทหารอยุธยาและความเข้มแข็งของทหารพม่าจึงคิดว่าอยู่ไปก็ตายเปล่า ถ้าหลบออกไปรวบรวมรี้พลกลับมาตีเอาเมืองคืนจะดีกว่า จึงนำทหารไม่กี่คนหลบไปถึงจันทบุรี กรุงศรีอยุธยาแตกจริงๆ พระยาตากรอจนได้กำลังชาวจีน เรือ อาวุธ และได้เสบียงมากพอก็ยกทัพทางน้ำมาตีธนบุรีซึ่งขณะนั้นพม่ายึดได้และตั้งคนไทยให้รักษาเมืองไว้ ตีได้ธนบุรีแล้วก็ยกระดับไปตีพม่าที่อยู่กันเต็มอยุธยา จับสุกี้ พระนายกองฆ่า เท่านี้ก็ประกาศชัยชนะได้โดยเด็ดขาด เพราะพม่าที่เหลือต่างกระเจิดกระเจิงแตกพ่ายไปคนละทางสองทาง
พระยาตากได้เป็นพระเจ้าตากสิน มีพระราชดำริว่า กรุงศรีอยุธยาทรุดโทรมยากจะฟื้นฟู เพราะพม่าเผาเสียยับเยิน ผู้คนขวัญหนีดีฝ่อ มองไปทางไหนมีแต่สิ่งน่าสลดสังเวชใจ ครั้นอยู่ ๆ จะย้ายหนีก็กลัวคนไม่ยอมตามไปด้วย ดีไม่ดีจะสบประมาทฝีมือเอา จึงรับสั่งว่าทรงฝันว่าวิญญาณกษัตริย์อยุธยามาไล่ไม่ให้อยู่ เพราะพระองค์ไม่มีเชื้อกษัตริย์ เราลงไปสร้างเมืองอยู่ที่อื่นกันเถิด ว่าแล้วก็ชวนกันลงไปอยู่ธนบุรี สร้างวังมุงหลังคาจาก เอาไม้ทองหลางมาล้อมเป็นกำแพงอยู่กันตามมีตามเกิด แต่ผู้คนก็ตามท่านลงมาอยู่ด้วย
ทั้งหมดคือเหตุการณ์ในวันที่ 28 ธันวาคม พ.ศ. 2310 หลังเสียกรุงเพียงไม่กี่เดือน
พระราชกรณียกิจสำคัญของพระเจ้าตากสิน
1. การกู้เอกราช
2. การสร้างและสถาปนากรุงธนบุรีเป็นเมืองหลวง
3. พระราชกรณียกิจอื่น ๆ นอกจากจะทรงกู้เอกราชและทรงสถาปนากรุงธนบุรีเป็นเมืองหลวงแล้ว พระองค์ยังได้ขยายอาณาเขตโดยตีเวียงจันทน์ได้และอัญเชิญพระแก้วมรกต มาประดิษฐานไว้ที่เมืองหลวง ทรงทำนุบำรุงศาสนาและทรงส่งเสริมให้คนแต่งหนังสือต่าง ๆ ขึ้น เพราะหนังสือตำราอันมีค่าถูกพม่าเผาไปเกือบหมด ทรงเอาใจใส่ดูแลทุกข์สุขของราษฎรเป็นอย่างดีแม้ว่าจะต้องทำสงครามกับพม่าตลอดเวลาก็ตาม
คณะรัฐมนตรีจึงประกาศให้วันที่ 28 ธันวาคมของทุกปี ซึ่งเป็นวันที่พระองค์ทรงปราบดาภิเษกเป็นพระมหากษัตริย์ เป็น “วันสมเด็จพระเจ้าตากสิน” และถวายพระราชสมัญญานามว่า “สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช” เพื่อยกย่องพระองค์เป็นวีรบุรุษผู้ยิ่งใหญ่ของชาติไทย ผู้กอบกู้เอกราชให้ชาติไทย และได้สร้างอนุสาวรีย์พระบรมรูปทรงเครื่องขัตติยาภรณ์ ประทับเหนืออัศวราชพาหนะ พระหัตถ์ขวาทรงพระแสงดาบ ประดิษฐานบนแท่งคอนกรีตเสริมเหล็ก ณ บริเวณวงเวียนใหญ่ ฝั่งธนบุรี
